Abstrakty

Kreatywność w klasie szkolnej – standardy pedagogiki twórczości- prof. dr hab. Krzysztof J. Szmidt

Tezy

1. Istnieje niemal powszechna zgoda, iż koniecznością dziejową w nowym tysiącleciu jest wychowanie człowieka twórczego, samodzielnego, dobrze radzącego sobie z wszelkimi zmianami, jakie niosą niepewne czasy, człowieka przystosowanego do dynamicznego rynku i adaptującego się szybko do zmian społecznych i kulturowych oraz technologicznych. Postulaty edukacji do- i przez twórczość zgłaszają rządy, komitety międzynarodowe, zatroskani właściciele firm na próżno oczekujący na kreatywnych pracowników, teoretycy wychowania i związki nauczycielskie. Człowiek twórczy stanowi dzisiaj jeden z naczelnych celów oddziaływań edukacyjnych, jak kiedyś człowiek oświecony czy dobrze przystosowany do środowiska. Wybitni badacze amerykańscy, Ronald Beghetto, James Kaufman i John Baer (2015, s. 1), nie owijają w bawełnę, pisząc: „Dzisiaj kreatywność jest gorącym tematem. Jest wymieniana jako jedna z podstawowych (essential) umiejętności w XXI wieku i powszechnie uznawana przez szkoły, organizacje i przywódców jako niezbędna dla indywidualnej i organizacyjnej pomyślności”.

Mówiąc inaczej i bardziej dosadnie, kreatywność wydaje się być lekiem na całe zło ….

Tymczasem badacze szkoły i refleksyjni nauczyciele zauważają następujące fakty:

• Nauczanie w większości szkół odbywa się pod dyktat konwergencyjny, zwany też dyktatem lub nawet terrorem testu. Szkoła polska wydaje się być pod wpływem tego „terroru”.
• Nagradza się zachowania odtwórcze, schematyczne i „uczenie pod test“, które nie respektuje różnorodnych uzdolnień i umiejętności uczniów, a bazuje na jakiejś mitologicznej „średniej“.
• Zdolności twórcze są często nie dostrzegane przez nauczycieli, a kreatywność uczniów karana. Uczniowie twórczy, jak donoszą badacze, są nielubiani przez pedagogów, nie tylko w Polsce.
• Wielu nauczycieli nadal żywi błędne przekonanie, że kreatywność to zdolność lub umiejętność, którą uczeń może ujawnić tylko na zajęciach plastycznych, gdy rysuje lub maluje. Na lekcjach matematyki czy fizyki już nie!
• Wielu nauczycieli nigdy nie uczyło się, jak nauczać twórczości, dlatego ideę nauczania sprawności twórczych traktują jako abstrakcję i nie wiedzą, jak ją realizować w praktyce szkolnej.
• Istnieje również przekonanie nauczycieli, iż twórczości można nauczać dopiero po nauczeniu uczniów podstawowych faktów z danego przedmiotu, a nie równolegle lub że nauczanie umiejętności twórczych może być pomocne w uczeniu się wiedzy faktograficznej.

2. W świetle tych zjawisk pilne wydaje się propagowanie i wprowadzanie w życie standardów pedagogiki twórczości, wypracowanych w ciągu ostatnich 20-30 lat i opartych na wynikach ugruntowanych badań empirycznych. Spośród licznych propozycji tego typu autor omówi koncepcję własną, opartą na badaniach amerykańskich dydaktyków twórczości kierowanych przez Todda Kettlera. Zawiera ona kilkanaście standardów odnoszących się do:
   a) wiedzy nauczyciela o kreatywności oraz
   b) umiejętności praktycznych związanych z pomocą uczniom w tworzeniu.

Realizacja tych standardów w codziennym życiu szkoły być może uczyni naszą szkołę lepszym środowiskiem wspierającym postawy twórcze uczniów wszystkich kategorii wieku. W sumie więc szkoła stanie się szkołą naprawdę twórczą.

100 lat identyfikowania kreatywności-dr hab.prof.UWr. Maciej Karwowski

Zainteresowanie możliwościami twórczymi człowieka nie jest nowe. Mało kto wie, że pierwsze testy pozwalające na zrozumienie, w jakiej mierze różnimy się potencjałem do bycia kreatywnymi, pojawiły się ponad 100 lat temu. W wystąpieniu przyjrzymy się, jak zmieniły się poglądy na ten temat od tego czasu (nie bardzo), co pozwalają powiedzieć o naszej kreatywności (sporo) i jakie mają ograniczenia (niemałe). Zastanowimy się również quo vadis – czy faktycznie potrzebujemy diagnozowania kreatywności w warunkach szkolnych i jak takie diagnozowanie w XXI wieku powinno wyglądać.

Mózg, motywacja, kreatywność i gamifikacja-dr Wojciech Glac

Kreatywność, wbrew powszechnemu mniemaniu, nie jest niczym wyjątkowym. Każda osoba posiadająca mózg, posiada jednocześnie narzędzie kreacji. Problem z kreatywnością jest w istocie problemem motywacji. Aby być kreatywnym, trzeba być zmotywowanym do porzucenia wyuczonych schematów i nawyków. Wymaga to zużycia większej ilości energii, przed czym mózg broni się rękami i nogami (czyli głównie jądrami podstawy). Motywacja z kolei wymaga wizji nagrody lub bezpiecznego, przyjaznego środowiska, które dzięki generowaniu pozytywnych emocji minimalizuje lęk przed porażką. Narzędziem, które doskonale wspiera motywację oraz buduje pozytywny stan emocjonalny jest gamifikacja. Zgamifikowany proces uczenia się, dzięki fabule, strukturze gry i mechanizmom gry, pozwala na stworzenie świata, w którym uczeń wytworzy silną motywację nie tylko do uczenia się, ale również kreatywności. Gamifikacja jest w stanie dostarczyć odpowiednią wizję nagrody płynącej z udziału w grze, jak i stworzyć bezpieczny, oddalony fabularnie od rzeczywistości szkolnej świat, w którym w atmosferze zabawy, mózg jest w stanie stwarzać cuda, czyli kreować. Wykład poświęcony będzie rozwinięciu powyższych tez, jak również pokazaniu autorskich przykładów wykorzystania gamifikacji jako narzędzia wspierającego motywację i kreatywność.

Kreatywność bez barier, czyli jak pobudzać kreatywność uczniów z niepełnosprawnością intelektualną – dr Adriana Kloskowska

Kreatywność jest wyjściem poza wyobraźnię, bo wymaga, żeby daną rzecz rzeczywiście wykonywać, a nie tylko myśleć o niej.

Ken Robinson

Kreatywność rozumiana jako zdolność człowieka do tworzenia wytworów nowych
i wartościowych, jest darem, który posiada każdy człowiek. Nie każdy jednak ma świadomość tego, że jest kreatywny. Nie każdy też posiada umiejętność samodzielnego rozwijania swoich zasobów i wykorzystywania własnego potencjału. Są wśród nas jednostki, które świadomie wykorzystują swoje możliwości twórcze, łamią stereotypy, stawiają sobie cele i w pełni angażują się w proces twórczy, łączą różne idee, tworząc nowe jakości. Są również tacy jak Mozart, dla których tworzenie staje się ogniem duszy, wywołuje w nich pozytywne emocje,
a nawet wprowadza w stan flow, bez świadomości swojej kreatywności. Jednak każdy człowiek jest twórcą swojego życia, a zatem każdy ma w sobie pierwiastek twórczy. Od tego, jaka jest nasza samoświadomość, zależy stopień wykorzystania potencjału wyobraźni, która, jak twierdził Einstein, jest ważniejsza od wiedzy.

Świadomość samych siebie u osób z niepełnosprawnością intelektualną jest niewątpliwie niższa niż u osób w normie intelektualnej, co wynika z ograniczonych możliwości rozwojowych. Nie oznacza to jednak, że wśród osób z niepełnosprawnością nie ma ludzi kreatywnych. Niewątpliwie są, jednak potrzebują oni uważnych przewodników, którzy pozwolą im odnaleźć w sobie pierwiastek kreatywności, budując przestrzeń sprzyjającą twórczemu działaniu.
Każdy proces twórczy zaczyna się od inspiracji, co pedagodzy pracujący z osobami niepełnosprawnymi powinni brać szczególnie pod uwagę, ponieważ podejmowanie inicjatywy jest u tych osób ograniczone. Dlatego potrzebują one impulsu do podjęcia działania, a także stałego wzmacniania.  Pozwala im to poczuć wagę własnego działania, tego  co jest zgodne z nimi, co pozwala im wyrazić siebie, co jest akceptowane i co wypływa z nich samych. Malując, fotografując, pisząc, lepiąc w glinie, a także operując słowem, tworzą nową jakość, a przez ich ciała przepływa niezwykła energia twórcza, którą widać w ich skupieniu i radości tworzenia.
Jak trenować twórcze myślenie w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną? Jak projektować przestrzeń służącą możliwie częstemu generowaniu nowych wytworów, a przy tym wspierać i wzmacniać poczucie własnej wartości? Na te pytania odpowiem podczas wykładu.

Warsztaty przyrodnicze – Między sztuką a nauką. Jak przez rysunek i dociekanie naukowe można pobudzać i rozwijać kreatywność w ramach przedmiotów ścisłych
Prowadząca – prof. UAM dr hab. Eliza Rybska

Zarówno rysowanie, jak i nauczanie przez dociekanie są ważnymi i efektywnymi metodami dydaktycznymi. Niemniej często traktowane są rozłącznie – jako przykłady metod, które stosowane są oddzielnie, na niezależnych jednostkach lekcyjnych. Tymczasem rysowanie jako czynność umożliwiająca modelowanie zjawisk przyrodniczych jest przykładem efektywnego tandemu tych metod. Na warsztatach przedstawię przykłady zastosowania rysowania, które w połączeniu z dociekaniem naukowym umożliwia modelowanie zjawisk z otaczającego świata. Uczestnicy warsztatów będą również tworzyć reprezentacje, które w hierarchicznym układzie umożliwiają przejście od odtwórczego postrzegania świata (z jakim mamy do czynienia podczas rysunku z obserwacji) do twórczego rozwiązywania problemu (np. projektowanie obiektu spełniającego określone warunki wstępne).

Warsztaty muzyczne –Kolorowo, radośnie i kreatywnie
Prowadzący – Justyna Szychowiak; Rafał Bielawski

Bum Bum Rurki to kolorowe, muzyczne tuby wykonane z bezpiecznego tworzywa. Do pracy z nimi nie jest konieczne przygotowanie muzyczne. To instrument, który daje nieograniczone możliwości zabawy, pobudza wyobraźnię i twórcze myślenie u osób w każdym wieku. Podczas warsztatów uczestnicy nauczą się, jak wykorzystywać Bum Bum Rurki, m.in. do nauki poprzez zabawę, integrowania grupy, czy pobudzania kreatywnego myślenia. Muzykowanie z pomocą kolorowych rurek jest doskonałym wstępem do nauki gry na innych instrumentach, świetnie sprawdzają się w nauczaniu wszystkich podstawowych elementów muzycznych: rytmu, melodii oraz harmonii. Bum Bum Rurki to innowacyjny instrument, który twórczo inspiruje i aktywnie angażuje niezależnie od wieku.

Warsztaty z wykorzystaniem gier i ruchu – Kreatywni  każdego dnia
Prowadzący – Alina Płaziak – Janiszewska; Małgorzata Hypś-Wolińska

Celem warsztatu, prowadzonego przez doświadczone nauczycielki, jest prezentacja, jak w praktyce szkolnej wykorzystać wybrane sprawdzone i efektywne techniki oraz metody pracy rozwijające twórcze postawy uczniów, jak np. żywe obrazy, opowiadanie w ruchu, wchodzenie w role, bazujące na ruchu, zabawie i pozytywnych emocjach.
W ramach warsztatu każdy będzie miał możliwość w sposób twórczy rozwiązać zadany problem oraz  przeanalizować, jakie czynniki wpływają na rozwój twórczych postaw.

Warsztaty plastyczne – Boa pożerający słonia…- czyli o problemach dziecięcej wyobraźni.  Prowadząca-Kinga Sibilska

Antoine De Saint Exupéry rozpoczyna „Małego Księcia” bolesnym wspomnieniem z dzieciństwa, kiedy dorośli skutecznie stłamsili  w nim twórcze zapędy. Chłopiec, pod wpływem przyrodniczego filmu, naszkicował węża pożerającego słonia. Dorośli, będący uosobieniem tzw. „zdrowego rozsądku”, nie tylko nie rozpoznali intencji dziecka, ale upierali się przy swojej interpretacji rysunku i doradzili, by zajął się czymś poważniejszym w życiu niż rysowanie…
Często, chcąc pomóc dziecku, nieświadomie blokujemy jego rozwój, zamiast wspierać – wyręczamy. Jak zatem stwarzać prawdziwą atmosferę do rozwoju, nie stawiając znaku równości między postępem a komfortem? Spróbujemy zmierzyć się z tymi pytaniami. Zaprezentuję kilka sprawdzonych sposobów rozwijających kreatywność dziecka w kontakcie z dziełem sztuki, a warsztaty  będą  próbą przełamania w nas „dorosłego” myślenia i rozbudzenia twórczej aktywności.

Warsztaty przedsiębiorczości – Gra Kooperatywa – załóż własne przedsiębiorstwo społeczne!  Prowadząca: Anna Dranikowska

Grę  Co-opoly poznaliśmy dzięki organizacji 4C Centrum Ekonomii Społecznej.  To oni zagrali w nią z nami po raz pierwszy. Od samego początku dostrzegliśmy jej ogromny potencjał szkoleniowy i edukacyjny. Właśnie dlatego przygotowaliśmy polską wersję językową, powiększyliśmy planszę i wykonaliśmy  ją w formie obrusa, co ułatwia transport. Kooperatywa (Co-opoly) to wyjątkowa gra, w której uczestnicy zakładają przedsiębiorstwo społeczne. Ich celem jest przetrwanie na rynku i założenie nowego przedsiębiorstwa, a najważniejszą zasadę gry można podsumować bardzo prosto: jeden za wszystkich, wszyscy za jednego.  Rozwiązujcie zagadki, zarabiajcie pieniądze i pamiętajcie: bankructwo jednej osoby, to przegrana całej grupy.  Wszystkich, którzy  chcieliby zagrać prosimy o kontakt ze Stowarzyszeniem Na Rzecz Spółdzielni Socjalnych

Warsztaty humanistyczne – Wokół limeryku. Kreatywne tworzenie poezji (w ruchu!)
Prowadzący – Daniel Stachuła

Warsztaty łączą temat tworzenia poezji z integracją grupy. Sposobem na lepsze poznanie się uczestników jest pisanie limeryków charakteryzujących członków grupy. Uczestnicy zyskują wiedzę o cechach gatunkowych limeryku, a następnie – poprzez rozmowy i działania ruchowe – konstruują poszczególne wersy tej krótkiej formy poetyckiej. Proponowany zestaw ćwiczeń (praca indywidualna, w parach, w grupie) ukierunkowany jest jednocześnie na integrację uczestników warsztatów. Zajęcia oparte są na technikach z zakresu pedagogiki teatru.

Warsztaty matematyczne
Kreatywna matematyka czy matematyczna kreatywność?
Prowadząca – Urszula Kornas-Krzyżykowska

Czy matematyka i kreatywność równocześnie jest możliwa? Jak uczyć matematyki, by nie tracić naturalnej kreatywności uczniów? Jakie ćwiczenia rozwijające kreatywność wplatać w trakcie lekcji matematyki? Gdzie szukać inspiracji? Co to znaczy” kreatywność na matematyce”?
Na te pytania, i nie tylko, spróbujemy znaleźć odpowiedzi w trakcie warsztatów.

Kreatywne projekty z wykorzystaniem TIK – Zyta Czechowska

Podczas wystąpienia zostaną  omówione następujące kwestie:
– znaczenia metody projektu w rozwijaniu kreatywności uczniów,
– zastosowanie narzędzi TIK w projektach edukacyjnych,
– wykorzystanie kreatywnych pomocy dydaktycznych w realizacji projektów,
– sposoby prezentacji efektów kreatywnej pracy uczniów

Nauczycielu – bądź jak Gandalf – z wielką odwagą stwórz drużynę! – Paweł Biedny

Tematem wystąpienia będą:

• doświadczenia w pracy z uczniami podczas tworzenia grupy projektowej,
• zasady współpracy i „ współuczestniczenia” nauczyciela w działaniach grupy uczniów,
• sposoby budowania relacji i zaufania na linii uczeń – uczeń , uczeń – nauczyciel.
• praca nad kompetencjami „miękkimi” uczniów i nauczyciela,
• opisy działań i przykłady projektów realizowanych przez grupę.

Można inaczej – Anna Krenc, Weronika Grochowska, Magdalena Przybysz  (Edukreatywne)

Dla współczesnego ucznia proces nauczania w tradycyjnej formie pogadanki lub wykładu kojarzy się z nudą i  jest mało atrakcyjny. A tam, gdzie pojawia się nuda, brakuje efektów w postaci wiedzy i umiejętności. Można inaczej! Inaczej, czyli zmieniając się w nauczyciela który uczy, a nie naucza. Stosuje metody, które dla współczesnego ucznia są niesamowitą edukacyjną przygodą. A wiedzę sprawdza w taki sposób, że uczeń z wypiekami na twarzy czeka na „kartkówkę”. Zaprezentujemy sprawdzone pomysły na lekcje, które zostają w pamięci (lekcja odwrócona, lekcja metodą stacji, Escape Room, lekcja jako gra), a także zaproponujemy nieszablonowe podejście do sprawdzania wiedzy (Escape Room jako forma sprawdzenia wiedzy, edukacyjne podchody, kartkówki odwrócone, projekty, Kahoot, gry typu Ja mam kto ma, bingo, kodowanie Itd.).

Pomiędzy digitalnością a analogowością. Kreatywne  sposoby motywowania uczniów – Bartosz Chyś

Przedmiotem wystąpienia będzie prezentacja realizowanych obecnie przez mnie projektów. Należą do nich wszystkie przedsięwzięcia związane z grywalizacją, budowaniem eduroomów i specyfiką prowadzenia pracy zespołowej. Osobna część wystąpienia poświęcona będzie Dyskusyjnym Klubom Edukacyjnym. Ważną inspiracją dla nauczycieli może być także prowadzony przeze mnie blog i różne możliwości  spotkań w przestrzeni  wirtualnej,  np. w edukacyjnych grupach Nauczyciele z pasją, Uniwersytet w chmurze czy też  Digitalni.

Naukowe Łapserdaki, czyli o tym jak być wychowawcą w sieci – Dawid Łasiński

Jest lipcowa, letnia noc. Nauczyciel na wakacjach. W ramach wieczornej chwili relaksu uruchamia swoją ulubioną konsolę i zaczyna grać w grę – reedycję hitu z końcówki lat 90. Ponieważ lubi kontakt z ludźmi, zakłada słuchawki z mikrofonem i transmituje swoją rozgrywkę na żywo do sieci. Po chwili pojawia się kilkadziesiąt osób, które zagadują go na czacie. On czyta ich komentarze, które czasami są problemami, wątpliwościami…. Opowiada im o swoich doświadczeniach, radzi,  jak mogą się zachować w takiej, czy innej sytuacji. Zadaje dodatkowe pytania. Przybywa obserwatorów, rośnie zainteresowanie widzów, którzy najpierw chcieli tylko pooglądać,  jak starszy facet nieudolnie próbuje przelecieć, jako fioletowy smok, przez świecące okręgi.
I to było pierwsze spotkanie. Po nim kolejne w następnych dniach i kolejne , bo widzowie sami pytali kiedy znowu będzie okazja tak po ludzku pogadać. Na trzecim spotkaniu pada pytanie, czy widzowie mogą jakoś pomóc nauczycielowi w tym, co robi w sieci. Nauczyciel na chwilę zatrzymuje fioletowego smoka i mówi, że w sumie mogą.
Taki był oto początek projektu „Naukowe Łapserdaki”. A jeśli chcesz wiedzieć, jak wpłynął i nadal wpływa na nauczyciela i czterech nastoletnich ochotników z różnych stron Polski, którzy nigdy się nie widzieli, to musisz posłuchać reszty opowieści Dawida Łasińskiego, czyli Pana Belfra – nauczyciela z Internetów.

Mądrzy w szkole… Mądrzy przed szkodą… Rozwijanie mądrości jako cel długofalowy w edukacji – dr Elżbieta Płóciennik

W ostatnich latach podejmowane są próby przywrócenia pojęcia mądrości do dyskursu pedagogicznego. Przyjęcie założenia, że mądrość (tak jak twórczość czy samodzielność) jest właściwością podlegającą rozwojowi, pozwala zatem ustanowić jej rozwijanie celem edukacji. Taka potrzeba wynika z obserwacji i analiz potrzeb współczesnego społeczeństwa – konsumpcyjnego, często też bezrefleksyjnego, bezradnego, instrumentalnie traktującego jednostkę. Szczególnie ukazuje to potrzebę oparcia obecnego i przyszłego życia na ogólnoludzkich wartościach, by zapobiec dalszemu odwartościowaniu życia społecznego i edukacji.
Odmitologizowanie mądrości i przełożenie jej zakresu pojęciowego na konkretne zdolności, umiejętności, cechy osobowościowe i postawy umożliwia edukacyjną ich stymulację w procesie dojrzewania do mądrości. Jest to możliwe między innymi przez rozwijanie twórczości, która – zgodnie ze współczesnymi badaniami naukowymi – jest blisko skorelowana z mądrością. Rozwijanie mądrego myślenia i działania można także realizować poprzez organizowanie warunków do uczenia się samodzielności w doświadczaniu i analizie otaczającej rzeczywistości kulturowej, w refleksji i konstruktywnej krytyce otaczających zjawisk podczas dialogu z innymi. Mądrość rozwija się także w toku doświadczania i przeżywania przez jednostkę mądrego myślenia i działania oraz poprzez rozwiązywanie różnorodnych problemów (edukacyjnych, życiowych, codziennych, społecznych, kulturowych czy organizacyjnych) przy pomocy różnych technik rozwiązywania problemów, czy wyuczonych schematów działania.
Wniosek z powyższego prowadzi do stwierdzenia, że mądrość można rozwijać na wszystkich etapach edukacyjnych, także na poziomie przedszkola – z uwzględnieniem stopniowania złożoności problemów i sposobów ich rozwiązywania. Istotne jednak, by było to działanie celowe i mądrze zaplanowane, długoterminowe i systematyczne. Istotna jest tu także zmiana sposobu myślenia o edukacji i roli nauczyciela, który – zamiast „przekazywać wiedzę” – powinien tworzyć warunki do wartościowego działania w środowisku, samodzielnego konstruowania wiedzy i struktur osobowości przez uczniów na bazie indywidualnych i zespołowych doświadczeń oraz refleksji nad własnym myśleniem i działaniem.